Hak, Görev ve Sorumluluklar
DİŞHEKİMLERİNİN HAK, GÖREV VE SORUMLULUKLARI İLE UYMALARI GEREKEN BAZI DÜZENLEMELER
Dişhekimlerinin görev, sorumluluk ve hakları çeşitli düzenlemelerde belirtilmiştir. Bu düzenlemelerin bazıları şunlardır.
1. DİŞHEKİMİNİN ÇALIŞMA SINIRLARI
Diş tabibi, insan sağlığına ilişkin olarak, dişlerin, diş etlerinin ve bunlarla doğrudan bağlantılı olan ağız ve çene dokularının sağlığının korunması, hastalıklarının ve düzensizliklerinin teşhisi ve tedavisi ve rehabilite edilmesi ile ilgili her türlü mesleki faaliyeti icra etmeye yetkilidir.
Diş tabipliğinin herhangi bir dalında münhasıran uzman olmak ve o unvanı ilan edebilmek için diş hekimliği fakültelerinden veya Sağlık Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarından alınmış bir uzmanlık belgesine sahip olmak şarttır. (1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun Madde: 29)
2. DİŞHEKİMİ HASTA İLİŞKİLERİ
a) Özen gösterme yükümlülüğü
Tabip ve diş tabibinin başta gelen vazifesi, insan sağlığına, hayatına ve şahsiyetine ihtimam ve hürmet göstermektir.
Tabip ve diş tabibi; hastanın cinsiyeti, ırkı, milliyeti, dini ve mezhebi, ahlaki düşünceleri, karakter ve şahsiyeti, içtimai seviyesi, mevkii ve siyasi kanaati ne olursa olsun, muayenehane ve tedavi hususunda azami dikkat ve ihtimamı göstermekle mükelleftir. (Deontoloji Tüzüğü Madde: 2)
b) Aydınlatılmış Onam
Tabipler, diş tabipleri ve dişçiler yapacakları her nevi ameliye için hastanın, hasta küçük veya tahtı hacirde ise veli veya vasisinin evvelemirde muvafakatını alırlar. Büyük ameliyei cerrahiyeler için bu muvafakatin tahriri olması lazımdır. (Veli veya vasisi olmadığı veya bulunmadığı veya üzerinde ameliye yapılacak şahıs ifadeye muktedir olmadığı takdirde muvafakat şart değildir.) Hilafında hareket edenlere ikiyüzelli Türk Lirası idarî para cezası verilir.(1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun Madde:70)
c) Sır Saklama Yükümlülüğü
Tabip ve diş tabibi, meslek ve sanatının icrası vesilesiyle muttali olduğu sırları, kanuni mecburiyet olmadıkça ifşa edemez.
Tıbbi toplantılarda takdim edilen veya yayınlarda bahis konu olan vakalarda, hastanın hüviyeti açıklanamaz. (Deontoloji Tüzüğü Madde: 4)
Sağlık hizmetinin verilmesi sebebiyle edinilen bilgiler, kanun ile müsaade edilen haller dışında, hiçbir şekilde açıklanamaz.
Kişinin rızasına dayansa bile, kişilik haklarından bütünüyle vazgeçilmesi, bu hakların başkalarına devri veya aşırı şekilde sınırlanması neticesini doğuran hallerde bilginin açıklanması, bunları açıklayanın hukuki sorumluluğunu kaldırmaz.
Hukuki ve ahlaki yönden geçerli ve haklı bir sebebe dayanmaksızın hastaya zarar verme ihtimali bulunan bilginin ifşa edilmesi, personelin ve diğer kimselerin hukuki ve cezai sorumluluğunu da gerektirir.
Araştırma ve eğitim amacı ile yapılan faaliyetlerde de hastanın kimlik bilgileri, rızası olmaksızın açıklanamaz. (Hasta Hakları Yönetmeliği Madde: 23)
d) Hekimi Belirleme Hakkı
Sağlık müesseselerinde tatbik olunan usul ve kaideler mahfuz olmamak üzere, hasta; tabibini ve diş tabibini serbestçe seçer. (Deontoloji Tüzüğü Madde: 5)
Mevzuat ile belirlenmiş usullere uyulmak şartı ile hastanın, kendisine sağlık hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen tabibi değiştirme ve başka tabiplerin konsültasyonunu istemek hakkı vardır.(Hasta Hakları Yönetmeliği Madde: 9)
e) Tedaviye Karar Verme
Tabip ve diş tabibi, sanat ve mesleğini icra ederken, hiçbir tesir ve nüfuza kapılmaksızın, vicdani ve mesleki kanaatine göre hareket eder. (Deontoloji Tüzüğü Madde: 6)
f) Hastayı Reddetme Hakkı
Tabip ve diş tabibi, acil yardım, resmi veya insani vazifenin ifası halleri hariç olmak üzere, mesleki veya şahsi sebeplerle hastaya bakmayı reddedebilir. (Deontoloji Tüzüğü Madde:18)
g) Dişhekimi Hasta Anlaşmazlığı
Meslek mensuplarının birbiriyle, hastalarla veya hasta sahipleriyle arasında çakacak ihtilafları uzlaştırmaya veya hakem usulüne başvurarak çözüme kavuşturmaya çalışmak. (3224 Sayılı Türk Dişhekimleri Birliği Kanunu Madde: 11)
3. DİŞHEKİMLERİNİN BİRBİRLERİ İLE İLİŞKİLERİ
a) Meslektaşlar Arası İlişkiler
Tabip ve diş tabipleri, kendi aralarında iyi meslektaşlık münasebetlerini idame ettirmeli ve manevi bakımdan birbirine yardım etmelidirler. Meslekle ilgili anlaşmazlıklarını, evvela kendi aralarında halletmeğe çalışmalı ve bunda muvaffak olamadıkları takdirde mensup oldukları odalarına haber vermelidirler. (Deontoloji Tüzüğü Madde: 37)
b) Meslektaşı Koruma
Tabip ve diş tabibi meslektaşlarını zemmedemeyeceği gibi onları küçük düşürecek diğer tavır ve hareketlerde de bulunamaz. Tabip ve diş tabibi, herhangi bir şahsın haysiyet kırıcı hücumlarına karşı meslektaşlarını korur. (Deontoloji Tüzüğü Madde: 38)
c) Rekabet Yasağı
Tabip ve diş tabibi meslektaşlarının hastalarını elde etmeğe matuf hareket ve teşebbüslerde bulunamaz. (Deontoloji Tüzüğü Madde: 39)
d) Meslektaşlar ve Yakınlarından Ücret Almama İlkesi
Tabip ve diş tabibinin kendi meslektaşları ile bunların bakmakla mükellef oldukları usul ve fürüunun ve karı ve kocalarının muayene ve tedavileri için ücret almaması uygundur. Bu hallerde zaruri masrafları isteyebilir. (Deontoloji Tüzüğü Madde: 32)
4. DİŞHEKİMLERİ ODALARINA VE TÜRK DİŞHEKİMLERİ BİRLİĞİ ORGANLARINA SEÇİLME YETERLİLİĞİ
Bu Kanunda aksine hüküm yoksa Oda ve Birlik organlarına aşağıda yazılı olan meslek mensupları seçilemezler.
- Türkiye`de dişhekimliği yapmaya hak kazanıp da en az beş yıl mesleğini bilfiil icra etmemiş olanlar,
- Oda ve Birlik Disiplin Kurullarınca geçici olarak meslek uygulamasından alıkonma cezası almış olanlar,
- Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme suçlarından hapis cezasına mahkûm olanlar,
Seçildikten sonra bu maddede yazılı suçların herhangi birinden mahkûm olanların kurul üyelikleri, kendiliğinden sona erer. (3224 Sayılı Türk Dişhekimleri Birliği Kanunu Madde: 33)
5. SEÇİMLE İLGİLİ TOPLANTILARA KATILMA VE OY KULLANMA ZORUNLULUĞU
Oda veya Birlik Genel Kurullarının seçimle ilgili toplantılarına üye veya Birlik Genel Kurulu delegelerinin katılmaları ve oy kullanmaları zorunlu olup geçerli bir mazereti olmaksızın bu toplantılara katılmayan, katılsa bile oy kullanmayanlara Oda Başkanları tarafından o yıl uygulanan en yüksek muayene ücreti kadar idarî para cezası verilir. Birlik Genel Kurulu delegeleri de iki dönem geçmedikçe Birlik Genel Kurulu delegeliklerine seçilemezler.
(3224 Sayılı Türk Dişhekimleri Birliği Kanunu Madde: 39)
6. BİLDİRİM ZORUNLULUĞU
Gerek dişhekimleri ve gerekse bunları istihdam eden özel kurum ve iş yerleri tayin, nakil, işten ayrılma ve benzeri değişiklikleri en geç bir ay içinde bulundukları yerin Odalarına bildirmeye mecburdurlar. (3224 Sayılı Türk Dişhekimleri Birliği Kanunu Madde: 42)
7. ARACI KULLANMAK, ARACILIK YAPMAK VE YETKİSİZ MESLEK İCRASI
Hastalar ile dişhekimleri arasında herhangi bir menfaat karşılığında aracılık yapanlar veya bu kişileri aracı olarak kullanan dişhekimleri üç aydan bir yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır.
Meslek diplomasını herhangi bir menfaat karşılığı diş hekimliği mesleğini uygulama yetkisine sahip olmayan kişi veya kişilere kullandıranlar veya kendisine ait olmayan diplomayı kullanarak menfaat sağlayanlar veya yargı mercilerince ya da Oda veya Birlik Disiplin Kurulları tarafından haklarında, serbest meslek uygulamasından geçici veya sürekli alıkonma cezası verilenlerden serbest meslek uygulamasına devam edenler, fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde birinci fıkra hükümleri uyarınca cezalandırılırlar. (3224 Sayılı Türk Dişhekimleri Birliği Kanunu Madde: 45)
8.UNVAN KULLANIMI
Usul ve nizamına tevfikan iktisap edilmedikçe hiçbir diş tabibi veya dişçi talim ve tedrise delalet eden veya herhangi surette olursa olsun hakikate tevafuk etmeyen bir sıfat ve unvanı ilan edemez. (1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunu Madde: 39)
9. REKLAM VE TANITIM
- İcrayı sanat eden diş tabipleri ve dişçiler, hasta kabul ettikleri mahal ile muayene saatlerini bildiren ilanlar tertibine mezun olup diğer suretlerle reklâm ve saire yapmaları memnudur. (1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun Madde: 40)
- Tabiplik ve diş tabipliği mesleklerine ve tedavi müesseselerine, ticari bir veçhe verilemez.Tabip ve diş tabibi, yapacağı yayınlarda tababet mesleğinin şerefini üstün tutmaya mecbur olup, her ne suretle olursa olsun, yazılarında kendi reklâmını yapamaz. Tabip ve diş tabibi, gazetelerde ve diğer neşir vasıtalarında reklâm mahiyetinde teşekkür ilânları yazdıramaz. (Deontoloji Tüzüğü Madde: 8)
- Tabip ve diş tabibi, gazete ve sair neşir vasıtaları ile yapacağı ilânlarda ve reçete kâğıtlarında ancak ad ve soyadı ile adresini, Tababet İhtisas Nizamnamesine göre kabul edilmiş olan İhtisas şubesini, akademik unvanını ve muayene gün ve saatlerini yazabilir. Muayenehane kapılarına veya binaların dışına asılacak tabelâların ebadı ve adedi, mahalli tabip odaları tarafından tesbit edilebilir. Tabipler ve diş tabipleri, tabip odalarının bu husustaki kararlarına riayet etmekle mükelleftirler. Tabelalarda en çok iki renk kullanılabilir. Işık verici vasıtalarla tabelâları süslemek yasaktır. (Deontoloji Tüzüğü Madde: 9)
Dişhekimlerinin kullanacağı tabelalara ilişkin standart Merkez Yönetim Kurulu tarafından belirlenerek www.tdb.org.tr/mevzuat adresinden duyurulmaktadır. Bu Standartlara uyulması zorunludur.
Ayrıca, Dişhekimlerinin Her Türlü İletişim Ortamında Yayın Yapmalarına İlişkin Klavuz da web sitesinde yayınlanmaktadır.
10. MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Dişhekimliği Meslek Etiği Kuralları, son olarak TDB 17. Olağan Genel Kurulunda kabul edilmiştir. Dişhekimlerinin başta kendi meslek dünyalarındaki davranışlarına rehberlik etmesi ve mesleğe ait uygulamaların ahlaki sınırlarını belirlemek amacıyla oluşturulmuş Türk Dişhekimleri Birliği Dişhekimliği Meslek Etiği Kuralları, TDB web sitesi Mevzuat alanında yer almaktadır.